(Post)Impressionisten en de Moderne Tijd

Europese Kunst en Cultuur 1860 -1890

""It's a poor sort of memory that only works backwards" the Queen remarked."

Through the Looking-Glass, and What Alice Found There. Lewis Carroll

Na de Frans-Duitse oorlog is de kaart van Europa eenvoudiger dan ooit tevoren. Een periode van relatieve rust en voorspoed is aangebroken. Maar niet iedereen profiteert evenveel van de vooruitgang die de Tweede Industriële Revolutie en de Internationale Vrede brengen. Het eind van de Amerikaanse Burgeroorlog en de komst van kunstmest leiden in Europa tot een landbouwcrisis. De standenmaatschappij verandert in een Industriële maatschappij. Sociale en politiek spanningen vragen om antwoorden. In Duitsland begint Bismarck zijn "Kulturkampf" gericht tegen Rooms Katholieke Kerk. Het verlies van de Kerkelijke Staat leidt tot een versterking van de religieuze greep van de Paus zijn de gelovigen.

Een race om de koloniën begint, gedreven door de jacht naar grondstoffen en afzetgebieden. De Engelse journalist Stanley gaat op zoek naar de "vermiste" dr. Livingstone.

"Het huwelijk is de enige werkelijke lijfeigenschap, die in de wet voorkomt. Er zijn geen slaven meer, behalve de meesteressen des huizes."

John Stuart Mill (1803 - 1873) filosoof en econoom

Filosofie, wetenschap en techniek

Na de dood van Karl Marx verschijnen de laatste twee delen van Das Kapital. Het wordt een van de invloedrijkste boeken van de moderne geschiedenis. Het gedachtegoed van Schopenhauer beïnvloedt de jonge Friedrich Nietzsche en de opera's van Richard Wagner.

Louis Pasteur verricht baanbrekend onderzoek op het gebied van micro-organismen. Tuberculose, "de witte dood", wordt door Villemin niet meer als erfelijk gezien. Edison demonstreert de gloeilamp en de fonograaf. En de eerste metro gaat rijden.

Frankrijk

Parijs is het culturele centrum van de wereld. De Impressionisten met o.a. Pissarro krijgen internationale navolging. Zij beïnvloeden o.a. de Haagse School. Zij maken de weg vrij voor de zgn. “postimpressionisten”. Voorbeelden zijn Georges Seurat met het pointillisme en Paul Gauguin met het Cloissonisme De schrijver Emile Zola beschrijft de Franse maatschappij realistisch in zijn Les Rougon-Macquart reeks. Een realisme dat ook terugkeert in de vernieuwende opera Carmen van Georges Bizet. Voor het Suezkanaal ontwerpt de beeldhouwer Bartholdi een grote vuurtoren. Uiteindelijk wordt het een geschenk aan de Verenigde Staten waar het als Vrijheidsbeeld een symbool voor de natie wordt.

Rusland
De verloren Krimoorlog heeft Rusland opgeschud. De afschaffing van de lijfeigenschap is een gevolg.

De negentiende eeuw is de Gouden Eeuw van de Russische Cultuur. Maar Cultuur in het land is ook altijd politiek. Kunst om de kunst zoals die zich in West Europa ontwikkeld is hier niet aande orde.

De Tsaristische architectuur vormt het aangezicht van Sint-Petersburg. Dostojewski, Poesjkin en Tolstoj schrijven kritische literaire klassiekers.

Modest Moessorgski breekt met de Westers muziektraditie en is een van de grote muzikale vernieuwers van de eeuw. Tsjaikosvki, Ruslands grootste componist van de negentiende eeuw, schrijft meer dan alleen muziek voor beroemde balletten van het Bolsjoi Theater. De schilderijen van de Peredvizhniki (De Trekkers), een groep realistisch schilders waartoe Ilja Repin behoort, keren zich tegen de Tsaristische Kunstacademie en richten zich tot het eenvoudige volk.

Engeland en de Verenigde Staten

In Engeland dient zich een tweede generatie prerafaelieten aan waaronder Edward Burne-Jones en de Nederlander Alma Tadema. De nadruk van deze groep ligt op de lijn, vorm en schoonheid. Zij beïnvloedt de Arts and Crafts beweging van William Morris en legt de basis van de Jugendstill of Art Nouveau.

Het zuiver esthetische staat ook voorop bij de Amerikaanse schilder James McNeill-Whistler die een beroemde portret van zijn gelovige moeder schildert. Zijn werk leidt tot een geruchtmakende rechtzaak. Het laat zien hoe ver de Romantiek van de nieuwe l'art pour l'art beweging staat. Inhoudelijk staat deze "kunst om de kunst" beweging even ver van de sociale kritiek die we aantreffen in de populaire romans van Charles Dickens. Zin en onzin speelt een centrale rol in het moderne sprookje "De Avonturen van Alice in Wonderland" van de wiskundige Lewis Caroll die als hobby fotografeert.

Wellicht de briljantste schilder van de Nieuwe Wereld was Winslow Homer in wiens werk de Amerikaanse Burgeroorlog en zeegezichten centraal staan.

Muziek

In de Verenigde Staten komen de Negrospirituals op. Johannes Brahms wordt gezien als de grote erfgenaam van Beethoven. Zijn botte optreden schoffeert vele mensen maar zijn muziek, waaronder het persoonlijke "Ein Deutsches Requiem", oogst alom bewondering.

Mail voor informatie en/of opgave